"Bản Con Ðường Cái Quan -- soạn xong phần đầu ở Paris năm 54 để phản đối ngay lập tức sự chia cắt đất nước - sau sáu năm bỏ dở, bây giờ nhờ chuyến đi rất thanh bình này, được hoàn tất nhanh chóng. Trong khung cảnh trời cao biển rộng đường dài, trong hoàn cảnh chung cả nước Việt trong thời kỳ đầu của nền độc lập, trong niềm hạnh phúc được tự do sáng tác của riêng mình... tôi có nhiều hứng khởi để diễn tả con đường mạch máu của đất nước và tấm lòng khao khát thống nhất của người dân Việt." - Phạm Duy, trong Học Và Hành.
Trường ca Con Đường Cái Quan là một bản trường ca gồm ba bài hát được sáng tác bởi cố nhạc sĩ Phạm Duy. Bài thứ nhất mang tên "Từ Miền Bắc", bài thứ hai có tên "Qua Miền Trung", và bài cuối cùng là "Vào Miền Nam". Cả ba bài hát được sáng tác trước năm 1975. Từ sau năm 1975, bản trường ca này bị cấm lưu hành trong nước, cho đến năm 2006, có tin đồn rằng bản trường ca được cho phép lưu hành trở lại.
Diễn giải của nhạc sĩ Phạm Duy[]
Nhạc sĩ Phạm Duy từng nói về trích đoạn Về Miền Trung như sau:
Cũng vẫn trong năm một ngàn chín trăm bốn mươi tám, rời Quảng Trị, tôi vào Thừa Thiên. Sau khi ở chiến khu một thời gian, tôi xuống miền đồng bằng công tác và sống trong nhà đồng bào tại vùng bị giặc chiếm. Đây là vùng Đại Lược với câu ca dao:
Tình về Đại Lược
Duyên Ngược Kim Long
Tới đây là chỗ rẽ của lòng
Gặp nhau còn biết trên sông bến nào.Ở Đại Lược, nửa đêm, tôi thường đến thôn Vỹ Dạ để gặp các văn nghệ sĩ của thành phố Huế. Tôi viết bài Về Miền Trung vào thời gian này.
Xuất hiện trong[]
Chương trình Paris By Night[]
- Paris By Night 91 - Huế, Sài Gòn, Hà Nội | Quỳnh Vi, Mai Thiên Vân, Hương Thuỷ, Thế Sơn, Bằng Kiều, Quang Lê, Trần Thái Hòa, Dương Triệu Vũ, Trịnh Lam, Lưu Việt Hùng, Nguyễn Hoàng Nam[1]
CD[]
| Tên bài hát | CD | Vị trí/Bài số | Ca sĩ thể hiện | Thời lượng |
|---|---|---|---|---|
| Từ Miền Bắc | TNCD425 - Hà Nội | 1/13 | Quỳnh Vi, Thế Sơn, Bằng Kiều, Quang Lê, Trần Thái Hòa, Dương Triệu Vũ, Trịnh Lam | 6 phút 43 giây |
| Qua Miền Trung | TNCD423 - Huế | 1/14 | Mai Thiên Vân, Trần Thái Hòa, Dương Triệu Vũ, Trịnh Lam, Lưu Việt Hùng, Nguyễn Hoàng Nam | 6 phút 34 giây |
| Vào Miền Nam | TNCD424 - Sài Gòn | 1/15 | Hương Thủy, Thế Sơn, Quang Lê, Lưu Việt Hùng, Nguyễn Hoàng Nam | 5 phút 27 giây |
Các đoản khúc[]
Theo nhạc sĩ Phạm Duy, cả trường ca được chia làm 19 đoản khúc. Mỗi bài trong bản trường ca đều có một âm hưởng khác nhau.
Bài 1 - "Từ Miền Bắc"[]
- Tôi Đi Từ Ải Nam Quan
- Anh Đi Trên Đường Cái Quan
- Đồng Đăng Có Phố Kỳ Lừa
- Người Về Miền Xuôi
- Này Người Ơi
- Tôi Đi Từ Lúc Trăng Tơ
Bài 2 - "Qua Miền Trung"[]
- Ai Đi Trong Gió Trong Sương
- Ai Đi Trên Dặm Đường Trường
- Ai Vô Xứ Huế Thì Vô
- Nước Non Ngàn Dặm Ra Đi
- Gió Đưa Cành Trúc La Đà
- Tôi Xa Quê Nghèo Ruộng Nghèo
Bài 3 - "Vào Miền Nam"[]
- Anh Đi Đường Vắng Đường Xa
- Nhờ Gió Đưa Về
- Đi Đâu Cho Thiếp Theo Cùng
- Đèn Cao Châu Đốc, Gió Độc Gò Công
- Cửu Long Giang/Về Miền Nam
- Giã Ơn Cái Cối Cái Chầy/Về Miền Nam
- Đường Đi Đã Tới
Lời (bài 1 - trích đoạn)[]
Đoạn 1[]
Tôi đi từ ải Nam Quan, sau vài ngàn năm lẻ...
Chia đôi một họ trăm con, đã lên đường...
Năm mươi người vượt núi rừng,
Đã dựng phòng biên ải...
Năm mươi người chảy theo sông,
Tới khơi chừng.
Tôi theo người vượt quan san,
Ơi, ơi người ơi,
Ơi, ơi người ơi!
Vẽ lối mòn gìn giữ quê hương ngăn đường giặc át...
Tôi chưa về ải Chi Lăng,
Ơi, ơi người ơi,
Ơi, ơi người ơi!
Dưới chiến bào người thấy băn khoăn thương ai đầu nguồn...
Đoạn 2[]
Hỡi anh đi đường Cái Quan,
(bè) ...đường Cái Quan...
Dừng chân đứng lại...
(bè) ...đứng lại làm chi?...
Dừng chân đứng lại...
(bè) ...đứng lại làm gì?...
Cho em đây than đôi lời...
(bè) ...than chi, than chi?...
Đi đâu vội mấy anh ơi?
Đoạn 3[]
Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa,
Có nàng Tô Thị, đừng chờ đợi ai?...
(bè) ...chờ đợi ai?...
Và khuyên người chẳng tái hồi,
Cho ngàn năm được (í à) sống đời vọng phu...
(bè) ...đời vọng phu...
Đoạn 4[]
Ra đi từ lúc trăng tơ,
Trăng một miền hoa cỏ...
Trăng lên đầu cửa ô xa,
Vẫn chưa mờ...
Im nghe lời thủ đô chầu,
Ôi lời mừng
Đông đảo (ì i í)
Đi trong lịch sử dân ta
Nút nghẹn ngào...
Hai bên nhà cửa thâm niên,
Ơi, ơi người ơi,
Ơi, ơi người ơi!
Đã mấy lần để đám rêu xanh thay màu gạch ngói?
Thăng Long buồn tủi chia phôi,
Tháp, tháp rùa ơi,
Tháp, tháp rùa ơi!
Gió tiễn người về tới quê hương câu ca giọng hời...
Lời (bài 2 - trích đoạn)[]
Đoạn 1[]
Ai đi trong gió trong sương ơi,
Phải mau...
(bè) ...Phải mau...
Để mà tới, người ơi...
Kẻo (á a) đường ơi, người ơi còn xa...
(bè) ...Kẻo đường ơi, người ơi còn xa...
Đoạn 2[]
Hò hô hò,
Hò ơi hò,
Ai đi trên đường là dặm đường,
Đi mô mà vội vã?
Cùng là hò khoan,
(Hô hồ) hò khoan...
Hò hô hò,
Hò ơi hò,
Khoan khoan tôi mời là mời bạn,
Vui họp đoàn hôm nay chỉ là nay...
(Hô hồ) hò khoan...
Năm tê trong lúc sang xuân
Tôi theo Công Chúa Huyền Trân tôi lên đường
Đường máu xương đã lắm oán thương
Đổi sắc hương lấy cõi giang san.
Tôi đi theo bước ái tình,
Đi cho trăm họ được hòa bình ấm no.
Đèo núi cao nghe gió vi vu,
Thổi phấn son bay tới kinh đô.
Hò hô hò,
Hò ơi hò
Anh đi trên đường là gập ghềnh
Mau mau đi kẻo lỡ a chuyện tình nước non,
Hố hô hò khoan.
Hò hô hò hò ơi hò
Mau mau đi kẻo là kẻo lỡ
Câu chuyện tình năm xưa là tình à xưa,
Hố hô hò khoan.
Đoạn 3[]
À á ơ a a à á ơi...
Ai vô xứ Huế thì vô
Chớ sợ chuông nhà Hồ,
Chớ sợ Phá Tam Giang à ơi...
À á ơ a a à á ơi...
Ngó ra quê cha, đường xa sông rộng,
Ngó về quê mẹ, gió lộng đèo cao.
À á ơ a a à á ơi
Nhưng con ơi, con (ngú) ngủ say
Chứ nối lại nhịp cầu,
Chứ đã có người đi,
À á ơ a a à á ơi.
Lời (bài 3 - trích đoạn)[]
Đoạn 1[]
Hò ơ ơ ớ ơ... hò
Bớ anh đi đường vắng đường xa
Dừng chân đứng lại (i ì)
Hò ơ ơ ớ ơ... hò
Nghe em đây ca đôi lời,
Nghe em đây ca đôi lời...
Chiều về trên cánh Đồng Nai,
Chờ người xây đắp ngày mai...
Đoạn 2[]
Nhờ gió đưa về, về miền gió chan hòa
Thơm lòng đất phù sa...
Trời nắng huy hoàng,
Trời sưởi ấm con đường,
Cho ta vô miền sông nước...
Chiến đấu với sình lầy,
Với thú dữ tràn đầy,
Với lũ muỗi đặc dầy như đám mây.
Chiến đấu với rừng tràm,
Ta như ong từng đàn
Lập cuộc đời trên đất rừng hoang.
Vào tới xóm dừa, vào vườn chuối la đà
Ôi là mát lòng ta
Bầu vú sữa tròn và mảnh trái thơm giòn
Hương sầu riêng ngọt ngon...
Có mái tóc xuề xoà, có khoé mắt thiệt thà,
Đôi môi xinh hàm răng xít xa.
Có áo ngắn mặn mà, có tiếng nói đậm đà,
Người yên lành như một giấc mơ...
Đoạn 3[]
Đi đâu cho thiếp theo cùng
Đói no thiếp chịu, lạnh lùng thiếp cam
Ví dầu tình có dở dang
Thì cho thiếp gọi đò ngang thiếp về...
Tới đây lạ xứ quen người,
Trăm bề nhũn nhặn đừng cười tôi nghe...
Ví dầu tình bén duyên thề,
Thi xin kết bạn đền nghì trúc mai...
Đoạn 4[]
Hò lơ hó lờ
Lắng tai nghe tiếng ai đang hò lờ
Hò lơ hó lờ
Đèn nào cao cho bằng đèn Châu Đốc
Gió nào độc cho bằng gió Gò Công
Vợ chồng son đã nuôi lòng ước mong,
Thuận vợ chồng ta cùng tát Biển Đông.
Hò lơ hó lơ
Lắng tai nghe tiếng ai đang hò lờ,
Hò lơ hó lơ.
Thông tin bên lề[]
- Trong số ba trích đoạn của trường ca Con Đường Cái Quan, đoạn đầu (Từ Miền Bắc) là đoạn ít người trình diễn nhất vì lý do trong đoạn có nhắc đến ải Nam Quan, vốn là công trình được xây dựng từ xa xưa để phân định lãnh thổ giữa Trung Quốc và Việt Nam. Từ năm 1999 trở đi, Hiệp định biên giới giữa hai nước được ký kết khiến ải Nam Quan bị dời vào trong lãnh thổ của Trung Quốc. Vấn đề thể diện đã khiến đoạn này ít được xuất hiện từ sau Paris By Night 91.
Chú thích[]
[[]]