Phi Nhung là một ca sĩ đến từ Việt Nam. Cô có cha là người Mỹ và mẹ là người Việt Nam, và là một ca sĩ nổi tiếng với dòng nhạc quê hương và việc cưu mang và nuôi dưỡng hơn 20 đứa trẻ mồ côi tại chính quê mẹ của mình.
Tiểu sử[]
Thời niên thiếu[]
Sinh ngày 10 tháng 4 năm 1970 tại Gia Lai, Việt Nam (những nguồn tại Việt Nam và Wikipedia ghi cô sinh năm 1972), Phi Nhung mang trong người hai dòng máu Mỹ - Việt khi cha cô là người Mỹ và mẹ là người Việt. Hoàn cảnh gia đình khó khăn, Phi Nhung chỉ được theo học đến hết lớp 6, sau đó chuyển sang làm nghề may mặc để kiếm sống, trong khi mẹ cô lấy chồng và có thêm 5 người con cùng mẹ khác cha với cô.
Trước đó Phi Nhung không bao giờ được mẹ nhắc về việc người cha là một quân nhân Hoa Kỳ đồn trú tại Pleiku, trong thời kỳ chiến tranh tại Việt Nam - không rõ người này đã hy sinh tại Việt Nam hay đã về lại Mỹ sau hiệp định Paris năm 1973. Từ nhỏ Phi Nhung đã thích nghe những bài cải lương và dân ca, điều này đã thể hiện trong đến những nhạc phẩm cô đã hát sau này.
Bắt đầu sự nghiệp tại Hoa Kỳ[]
Lớn lên trong một hoàn cảnh khó khăn, Phi Nhung đã có ước mơ trở thành một ca sĩ từ nhỏ. Năm 1982, thân mẫu của Phi Nhung qua đời khi cô mới được 12 tuổi. Mồ côi cả cha lẫn mẹ, Phi Nhung phải về ở với ông bà ngoại. Cô phải kiếm tiền và chăm sóc 5 đứa em cùng mẹ khác cha và sau này là Wendy cũng như những người con nuôi.
Vào tháng 10 năm 1989, Phi Nhung được định cư tại Hoa Kỳ theo diện con lai và cư ngụ tại Tampa thuộc tiểu bang Florida. Cô đã gặp Trizzie Phương Trinh, một nữ ca sĩ nổi tiếng người Việt tại một buổi biểu diễn từ thiện ở một ngôi chùa trên đất Mỹ, khi ấy Trizzie đang lưu diễn ở bang Florida. Nhận thấy tài năng của Phi Nhung, Trizzie đã khuyên Phi Nhung tới California để thực hiện ước mơ của mình. Cuối năm 1993, cô đã chuyển tới sống ở quận Cam, bang California theo lời khuyên này, sau một thời gian dài nuôi cô con gái ruột Wendy mới sinh vào năm trước, và từ đó Trizzie đảm nhận việc chăm sóc Wendy hộ cho Phi Nhung, trong khi bản thân cô phải tự học nhạc, tiếng miền Bắc cũng như cách mặc áo dài vốn là những yếu tố cần thiết khi lên sân khấu.[2] Nhiều người bắt đầu yêu mến Phi Nhung sau khi nghe cô thể hiện nhạc phẩm song ca Sông Quê 1 cùng với nam ca sĩ nổi tiếng Thái Châu tại Hollywood Night 15 và sau đó cô đã có một album đầu tay góp giọng chung với hai ca sĩ lớn là Tuấn Vũ và Mỹ Huyền.
Năm 1998, sau rất nhiều cố gắng không mệt mỏi để nuôi con, giúp con nên người cũng như những nỗ lực chịu đựng những phê bình và điều tiếng đến từ dư luận,[2] Phi Nhung đã trở thành nữ ca sĩ ra nhiều album nhất và doanh số bán chạy thuộc hàng kỷ lục nên người trong giới và khán giả đặt cho nghệ danh ''Nữ hoàng băng đĩa''. Năm 1999, Phi Nhung xuất hiện lần đầu trong chương trình Paris By Night 49 - Chúng Ta Đi Mang Theo Quê Hương. Chương trình Paris By Night 52 - Giã Từ Thế Kỷ thu hình năm tiếp theo, cô song ca lần đầu tiên với Mạnh Quỳnh, người mà sau này đã cùng với chính nữ ca sĩ này trở thành một trong những cặp song ca nhạc quê hương/cải lương/tân cổ giao duyên nổi tiếng nhất tại hải ngoại và trong nước. Phi Nhung cũng từng cộng tác với trung tâm Asia, Vân Sơn, Tình, Mây và sau này là đài VietFaceTV vốn là cơ quan ngôn luận thuộc trung tâm Thúy Nga vào nửa cuối thập niên 2010.
Sự nghiệp song song tại hải ngoại và Việt Nam[]
Từ năm 2002, Phi Nhung chính thức được phép trở về biểu diễn tại Việt Nam và trở thành ca sĩ độc quyền của trung tâm băng nhạc Rạng Đông vào năm 2005. Ngoài ca hát, Phi Nhung còn tham gia nhiều lĩnh vực khác như diễn viên truyền hình, diễn viên điện ảnh, nghệ sĩ cải lương, nghệ sĩ kịch nói, nghệ sĩ hài, MC. Phi Nhung tham gia phim ảnh lần đầu sau năm 2007 khi đã về nước với phim Lâu Đài Tình Ái vào vai cô giúp việc, đóng cùng nghệ sĩ Hoài Linh, Chí Tài, Thân Thúy Hà, Hoa hậu Nguyễn Thị Huyền, Dương Ngọc Thái. Sau đó, cô còn tham gia đóng trong 10 bộ phim khác thu hình tại Việt Nam. Từ năm 2014 trở đi, nữ ca sĩ trở thành giám khảo của nhiều cuộc thi ca nhạc trong nước (phần nhiều là các cuộc thi xoay quanh dòng nhạc quê hương).
Đối với trung tâm Thúy Nga, cô xuất hiện khá thường xuyên trên sân khấu Paris By Night từ năm 1999 đến năm 2011, và cô cũng đồng thời là một trong những học trò của nhạc sĩ Nhật Ngân, thể hiện thành công nhiều nhạc phẩm của ông. Năm 2016, Phi Nhung xuất hiện trở lại trong chương trình Paris By Night 119 - Nhạc Vàng Muôn Thuở và bắt đầu xuất hiện thường xuyên trở lại trong những chương trình PBN sau đó. Trong Paris By Night 129 - Dynasty, Phi Nhung trình bày nhạc phẩm Tình Mẹ Cửu Long cùng với một người con nuôi và cũng là ca sĩ mới nổi Hồ Văn Cường, người đã đăng quang Vietnam Idol Kids 2016. Về phần quảng cáo, Phi Nhung còn nhận lồng tiếng trong video quảng cáo DND Gel, xuất hiện trong nhiều chương trình Thúy Nga Music Box.
Tháng 11 năm 2017, Phi Nhung chính thức lên chức bà ngoại với người cháu ngoại đầu tiên đặt tên là Jonathan. Sang năm 2020, Phi Nhung lại có thêm người cháu ngoại thứ hai đặt tên Nicholai.
Đầu năm 2021, Phi Nhung và Quang Lê thực hiện chương trình Thúy Nga Music Box #30. Cô lại xuất hiện một lần nữa trong Thúy Nga Music Box #31 cùng với Thanh Hà và Nguyễn Cao Kỳ Duyên. Một thời gian không lâu sau, Phi Nhung bị tố cáo về việc nhờ Duy Mạnh đả kích bà Phương Hằng và giữ tiền catse của Hồ Văn Cường - đồng thời cô cũng có kế hoạch trở lại Hoa Kỳ biểu diễn. Tuy nhiên, Phi Nhung vẫn còn hai người con nuôi đang tập trung để thi vào đại học nên cô buộc phải ở lại để lo lắng cho hai người con đó. Khi chưa kịp về Hoa Kỳ vì tình hình dịch bệnh tại Việt Nam đang bùng phát mạnh, và trong một lần đi làm thiện nguyện trở về vào giữa tháng 8, Phi Nhung đã đi xét nghiệm và phát hiện ra mình đã mắc COVID-19 và được chuyển sang bệnh viện Chợ Rẫy kịp thời. Vào khoảng 1 giờ 50 phút sáng ngày 18 tháng 8 theo giờ California, Tô Ngọc Thủy nhận được tin từ chính nữ ca sĩ và bắt đầu cầu nguyện cho cô.
Qua đời[]
Ngày 28 tháng 9, sau thời gian khá dài (hơn một tháng) chống chọi với COVID-19, và được sự nỗ lực điều trị của y bác sĩ Bệnh viện Chợ Rẫy, cô đã trút hơi thở cuối cùng vào lúc 11 giờ 57 phút trưa theo giờ địa phương (12 giờ 15 phút theo như trong nội dung của cáo phó), nhằm ngày 22 tháng 8 Âm lịch, hưởng dương 51 tuổi. Sự qua đời đột ngột của nữ ca sĩ đã làm giới nghệ sĩ trong nước và hải ngoại bàng hoàng và đồng loạt đưa tin chia buồn cho gia quyến tại hải ngoại cùng 23 đứa con nuôi của cô. Wendy Phạm, con gái ruột của Phi Nhung đang sống tại Hoa Kỳ, viết một lá thư gửi chủ tịch nước Việt Nam với nội dung không muốn nhà nước Việt Nam vinh danh Phi Nhung[3] và bày tỏ mong muốn được đưa Phi Nhung về lại Hoa Kỳ. Trước khi được hỏa táng, Phi Nhung được tổ chức một tang lễ nhỏ lần đầu tiên trong bệnh viện, với Việt Hùng là người thiết kế trang phục liệm cho cô.
Post-mortem[]
11 giờ sáng ngày 8 tháng 10 năm 2021 theo giờ Việt Nam, bài hát cuối cùng mà Phi Nhung đã được trung tâm Thúy Nga lồng hình ảnh vào để thành một MV được đăng tải trên kênh YouTube của trung tâm.[4] Ngày 12 tháng 10, tang lễ của Phi Nhung tại Hoa Kỳ được cử hành sau khi tro cốt của nữ danh ca được đưa về Hoa Kỳ với sự thu xếp của vợ chồng Việt Hương - Hoài Phương (điều này hợp lý vì chính phủ Hoa Kỳ không cho phép đưa thi thể của người bị nhiễm COVID-19 vào lãnh thổ đất nước này và không có chính phủ nước nào có thể can thiệp được vào chuyện này).[5] Trung tâm Thúy Nga được rất nhiều người cho là đã độc quyền thu hình tang lễ của nữ ca sĩ (theo Trần Nhật Phong thì rất có thể Wendy đã yêu cầu việc này nhằm chống lại việc các YouTuber biến tang lễ của mẹ mình thành cơ hội khai thác và trục lợi về lượng người xem), và Trần Nhật Phong cùng Ngô Kỷ không đồng ý về việc trung tâm độc quyền về hình ảnh của lễ tang này - các cơ quan truyền thông khác cũng cần có những hình ảnh cùng chủ đề để đưa tin.
Livestream tang lễ của Phi Nhung tại chùa Huệ Quang kéo dài trong vòng 10 giờ 48 phút đồng hồ và kết thúc vào khoảng từ 23 giờ ngày 12 đến 0 giờ ngày 13 tháng 10 (tức 13 đến khoảng 14 giờ chiều ngày 13 tháng 10 theo giờ Việt Nam) và tro cốt của cố ca sĩ được đưa đi an táng.[6] Ngáy 15 tháng 11, lễ chung thất 49 ngày của cố ca sĩ được cử hành tại chùa Pháp Vân.[7]
Ngày 11 - 12 tháng 12, hình ảnh của Phi Nhung xuất hiện trong phần trình bày ca khúc Lý Con Sáo Bạc Liêu bởi Mạnh Quỳnh trong Paris By Night 132 - Xuân Với Đời Sống Mới.[8] Ngày 8 - 9 tháng 1 năm 2022, hình ảnh của Phi Nhung chăm sóc giúp đỡ những người con nuôi những đứa trẻ khó khăn trong cuộc sống lúc sinh thời được tái hiện trong phim ngắn Mẹ Về Thiên Thu do Quỳnh Trang, Tuyết Nhung và Thiêng Ngân thủ vai và hát chính, vài ngày sau lễ giỗ 100 ngày của Phi Nhung. Sau này, chính Trizzie Phương Trinh đã tiết lộ rằng cô đã đóng vai Phi Nhung trong phần trình diễn với Mạnh Quỳnh trong PBN 132.
Bìa sách Remembering Phi Nhung - An Emissary From Heaven
Tháng 9 - 10 năm 2022, một quyển sách có tựa đề Remembering Phi Nhung - An Emissary From Heaven được phát hành, với chủ đề về toàn bộ cuộc đời hoạt động nghệ thuật và thiện nguyện của Phi Nhung của hai tác giả Michael Arnold và Queenie Nguyen được phát hành. Ngày 16 tháng 9, lễ tiểu tường của Phi Nhung được cử hành tại Bình Phước[9][10][11], và vào ngày tiếp theo, lễ tiểu tường tương tự cũng được tổ chức tại tịnh xá Giác An, tròn một năm Âm lịch kể từ ngày mất của cố ca sĩ. Sau đó, vào ngày 25 tháng 9, lễ giỗ đầu của cố nghệ sĩ (tổ chức sớm, tính theo Dương lịch) được cử hành tại tịnh xá Giác An.
Vào ngày sinh nhật lần thứ 53 của Phi Nhung, trung tâm Thúy Nga công chiếu đoạn video clip phỏng vấn nhà thiết kế Việt Hùng về mối quan hệ của anh với cố ca sĩ.[12] Vào ngày giỗ lần thứ hai của Phi Nhung, ca khúc Hoài Niệm Tịnh Bình Ca do Nguyễn Tùng phổ thơ của hòa thượng Thích Chúc Minh qua tiếng hát của Hoàng Hồng Ngọc được đăng tải trên YouTube.[13]
Di sản để lại[]
Phi Nhung đã để lại hai di sản quan trọng nhất trong cuộc đời và sự nghiệp của cô, bao gồm một kho tàng khổng lồ bao gồm những băng đĩa nhạc quê hương được thu âm ở hải ngoại và trong nước, cùng với một bề dày trong thành tích nhận nuôi nấng những đứa trẻ mồ côi tại Việt Nam, vốn là điều mà ít có người phụ nữ Việt nào có thể làm được (không tính những sư cô hay các soeur trong các chùa và nhà thờ), và chính những thành tích và hình ảnh đó đã khiến Phi Nhung trở thành một biểu tượng lớn của nhạc quê hương Việt Nam và là một tấm gương sáng về lòng từ bi, tình yêu thương giữa người với người và tình mẫu tử của dân tộc Việt.
Ngoài ra, Phi Nhung còn để lại một quỹ từ thiện mà sau đó Wendy cũng như tịnh xá Giác An trở thành người quản lý tiếp theo của nó, nhằm mục đích xây dựng trường Việt ngữ tại hải ngoại. Trường chính thức được khởi công với tên gọi "trường Việt ngữ Phi Nhung" vào ngày 1 tháng 8 năm 2023[14] và được khánh thành vào lúc 11 giờ 30 phút ngày 29 tháng 9 theo giờ Los Angeles.[15]
Các mối quan hệ[]
Trizzie Phương Trinh[]
Phi Nhung đã từng gặp Trizzie Phương Trinh trong những ngày đầu qua Mỹ sinh sống, khi ấy Trizzie đã là một nữ ca sĩ nổi tiếng người Việt tại một buổi biểu diễn từ thiện ở một ngôi chùa ở bang Florida. Nhận thấy tài năng của Phi Nhung cùng với niềm đam mê lớn lao của nữ ca sĩ kém mình ba tuổi, Trizzie đã khuyên Phi Nhung tới California để thực hiện ước mơ làm ca sĩ của mình, đồng thời nhận Phi Nhung làm em gái nuôi của mình. Khi Phi Nhung qua đời, Trizzie đã lên tiếng sẽ tiếp tục thay Phi Nhung bảo trợ cho những đứa con nuôi của cô một khi họ có ý định nhập cảnh vào Hoa Kỳ với bất kỳ lý do nào.
Chính vì hiểu rõ từng cử chỉ, động tác và thái độ làm việc của Phi Nhung nên Trizzie có thể lặp lại những động tác của cố ca sĩ một thời khi trình diễn trong chương trình Paris By Night 132 - Xuân Với Đời Sống Mới cùng với Mạnh Quỳnh.
Mạnh Quỳnh[]
Mạnh Quỳnh là bạn diễn của Phi Nhung suốt hơn 20 năm và trở thành một phần không thể thiếu trong kí ức tuổi thơ của rất nhiều người tại Việt Nam. Mạnh Quỳnh đồng thời là người hiểu rõ Phi Nhung nhất thông qua những câu chuyện riêng kể cho nhau nghe trong những dịp hai người trở về Việt Nam và quay lại Hoa Kỳ biểu diễn. Phi Nhung không muốn Mạnh Quỳnh làm tệ hơn tình hình khi hai người cùng phải chịu thị phi gây ra bởi bà Phương Hằng vào giữa năm 2021. Cũng chính Phi Nhung và Mạnh Quỳnh đã hứa với nhau về việc sẽ tiếp tục đi hát đến khi hai người không còn có thể hát được nữa, dù rằng Mạnh Quỳnh đã muốn ngừng đi hát từ sau chương trình liveshow Gọi Tên Ngày Mới.
Ngày Phi Nhung qua đời và tang lễ của cô được tổ chức tại chùa Huệ Quang, ngoài viết một bài tân cổ để tặng cho người đồng nghiệp lâu năm, Mạnh Quỳnh đã tuyên bố trước công chúng hai điều:
- Những người có suy nghĩ rằng Phi Nhung trục lợi cho bản thân, anh khuyên họ rằng họ nên vào chùa sám hối và nhìn lại chính bản thân họ trước khi phán xét.
- Không virus nào có thể giết người nhanh hơn virus mang tên "lòng người".
Cả hai điều trên được sử dụng như là một cách để khẳng định việc những kẻ gieo rắc thị phi rồi đổ vấy lên đầu Phi Nhung chính là những người đã gián tiếp gây ra cái chết của Phi Nhung, bên cạnh nguyên nhân trực tiếp là virus COVID-19.
Wendy Phạm và những người con nuôi[]
Phi Nhung phải một mình tự thân nuôi người con ruột Wendy của mình, và bản thân cô không bao giờ muốn con gái phải chịu thiệt thòi trong xã hội, không để con gái phải chịu cảnh không hạnh phúc cũng như không muốn cuộc đời của con gái lặp lại giống như cuộc sống khó khăn, vất vả của mình thời trẻ. Cô cũng muốn Wendy phải kết hôn với một người đàn ông biết yêu quý con mình, bất kể việc người đó có giàu hay không.[2] Chính Wendy cũng từng bị khán giả đồn là con ruột của Mạnh Quỳnh, và tin này sau đó đã bị chính Phi Nhung bác bỏ.
Phi Nhung được biết là người thương con và không bao giờ để con tha hóa và mắc bệnh ngôi sao. Đầu năm 2021, Phi Nhung và Hồ Văn Cường có mâu thuẫn với nhau vì Hồ Văn Cường tỏ thái độ khép kín đối với gia đình.
“Nếu là con tôi sinh ra, tôi sẽ đánh cho một trận. Không biết chào hỏi ai trong gia đình, không biết phụ các em, tết nhất cũng không biết lau chùi bàn thờ, dọn dẹp nhà cửa, cùng ăn cơm với gia đình. Một năm nay ngoài đi học và đi hát là xuống nhà, còn lại 24/24 trong phòng. Xin lỗi, mẹ không dạy con được mẹ phải nhờ cộng đồng mạng dạy con, nếu không sang năm khó mà dạy con được. Mẹ cấm tất cả fan của Hồ Văn Cường chiều chuộng bạn ấy quá, bạn ấy sẽ bị bệnh ngôi sao. Lần này mẹ dạy con không được nữa thì hết duyên. Quá bức xúc." - Phi Nhung viết về thái độ của Hồ Văn Cường.
“Yêu mến, bênh vực thần tượng trước tiên phải tự lắc não hỏi rằng: Mình biết bao nhiêu, hiểu bao nhiêu về cuộc sống người ta? Có sống thay cuộc đời người ta được không? Chứ đừng nghĩ thuộc lời vài bài hát của thần tượng, like dăm ba cái hình và cho rằng nghệ sĩ chỉ cần sống chiều theo ý mình là đủ. Cuộc sống của nghệ sĩ nó không chỉ tồn tại trên sân khấu đâu. Không chỉ có toàn hào quang và những tiếng vỗ tay đâu. Những lúc vấp ngã, tai nạn, khủng hoảng, nghệ sĩ không có gia đình, đồng đội bên cạnh, nghệ sĩ dựa vào ai? Những người hâm mộ trên bàn phím à?” - ý kiến của Phi Nhung với những người hâm mộ Hồ Văn Cường đang cố gắng bênh vực cậu ta.
Mâu thuẫn này sau đó đã được giải quyết bằng việc Hồ Văn Cường bắt đầu giúp đỡ nữ ca sĩ trong việc gia đình.
Phi Nhung chủ động nhận con nuôi vì cô đã từng trải qua một quãng thời gian dài trong sự thiếu vắng tình thương của cha mẹ. Trong suốt nhiều năm hoạt động nghệ thuật, cô đã nhận nuôi 23 người con (bên cạnh Wendy là con gái ruột), trong đó Hồ Văn Cường. Cả Wendy lẫn Hồ Văn Cường đều có những thành công nhất định trong cuộc đời của họ. Wendy đã thành công trên con đường y học và đã tìm được người đàn ông lý tưởng cho cuộc đời của mình, tuy nhiên, Phi Nhung qua đời khi chưa kịp nhìn thấy cháu ngoại mình lớn lên cũng như ngày trọng đại của con gái mình khi Wendy kết hôn với Tom theo ý nguyện của chính bản thân Phi Nhung lúc sinh thời.
Nhạc sĩ Thanh Sơn[]
Nhạc sĩ Thanh Sơn từng được Phi Nhung quyên góp một khoản tiền khá lớn để giúp ông chữa bệnh trong một lần ông đổ bệnh nặng. Ngược lại, ông cũng có một số nhạc phẩm dành riêng cho giọng ca của Phi Nhung như Thị Trấn Mù Sương.[16]
"Thần sấm sét" Huy Đức[]
Huy Đức và Phi Nhung từng giao tiếp với nhau qua điện thoại/tin nhắn và chưa từng gặp mặt.[17] Sở dĩ Huy Đức tôn trọng Phi Nhung và coi Phi Nhung như một người em gái, một phần lớn vì cả hai người đều là con lai giữa một người cha là lính Mỹ với người mẹ là người Việt Nam và đều đã từng ít nhiều chịu đựng sự kì thị của người bản xứ dành cho những người con lai tại Hoa Kỳ, phần còn lại vì Phi Nhung là người con lai thành công nhất trong lĩnh vực nghệ thuật. Huy Đức cũng hoàn toàn am hiểu về việc Phi Nhung về Việt Nam để biểu diễn vì cô có ít điều kiện biểu diễn hơn tại hải ngoại, nhưng ông không hề đồng tình với việc Phi Nhung tự để mình bị lợi dụng bởi chính quyền cộng sản Việt Nam nhằm mục đích tuyên truyền chống lại nước Mỹ và ông chỉ trích nữ ca sĩ vì mục đích bảo vệ danh dự cho những người con lai đã và đang sống tại Hoa Kỳ.[17]
Ngày Huy Đức nhận tin Phi Nhung qua đời và Nguyên Khang cùng Thế Sơn đã xác nhận tin tức này, ông đã không thể tin/chấp nhận được sự thật rằng cô lại qua đời sớm như thế, và ông quan niệm rằng trong tất cả những anh em người lai Việt - Mỹ, ông luôn phải là người ra đi trước vì ông từng có tiền sử bệnh nặng và nhiều lần phải đi cấp cứu. Chiếu theo câu thành ngữ "Nghĩa tử là nghĩa tận", Huy Đức hoàn toàn tha thứ cho mọi lỗi lầm của Phi Nhung và hi vọng cô sẽ được siêu thoát.[17] Sau khi Phi Nhung qua đời một thời gian, Huy Đức là người đã lên án việc bà Phương Hằng đòi tiền catse của Hồ Văn Cường từ người đã qua đời[18] và không đồng ý về việc bà ta tự so sánh mình với Phi Nhung.
Ngô Kỷ[]
Ngô Kỷ rất cảm kích và khâm phục trước tấm lòng nhận nuôi 23 người con của Phi Nhung, chính vì điều này nên ông lên tiếng phản đối việc Hoàng Kiều nhận nuôi những người con này vì nhận thấy rằng Hoàng Kiều là một kẻ vô nhân đạo và thích thổi phồng tên tuổi bản thân để được nổi tiếng, kể cả việc phải lợi dụng cả những người đã qua đời như những gì hắn ta đã từng làm với cái chết của cố anh hùng phi công Việt Nam Cộng hòa Lý Tống vào năm 2019.
Đồng thời, Ngô Kỷ cũng ủng hộ Trizzie Phương Trinh tiếp nối công cuộc nuôi nấng những đứa trẻ mồ côi thay cho Phi Nhung vì nhận thấy được tình chị em nghệ sĩ thắm thiết giữa hai người.
Các văn, nghệ sĩ từng tiếp xúc với Phi Nhung nói chung[]
Tương tự như cố nghệ sĩ Chí Tài trước đây, Phi Nhung đã tạo nên tên tuổi lớn cho riêng mình, ở cả trong nước và hải ngoại, và Phi Nhung cũng chưa từng gây hấn với bất kỳ ai cả, và cô luôn gọi tên các nghệ sĩ kém tuổi hơn theo phong cách "bằng vai phải lứa" vì cho rằng nghệ sĩ không bao giờ có tuổi. Phi Nhung cũng chính là người đã giúp đỡ một số văn nghệ sĩ tại hải ngoại từ khi họ chưa nổi tiếng tại đây, trong đó bao gồm Minh Tuyết và sau này là Trấn Thành.[19]
Việt Hương và Hoài Phương[]
Vợ chồng Việt Hương và Hoài Phương là những người chu toàn trực tiếp cho tình trạng sức khỏe của Phi Nhung từ lúc cô nhập viện vì COVID-19. Hai người là cầu nối giữa Phi Nhung và gia đình Wendy Phạm tại Hoa Kỳ trong khoảng thời gian này. Cũng chính Việt Hương là người đã sắp xếp để tro cốt của Phi Nhung được về đến Hoa Kỳ để an táng tại quê nội.
Sự nghiệp ca hát[]
Xuất hiện trong các chương trình Paris By Night[]
| STT | PBN số | Tên phần trình diễn | Tác giả | Thể hiện với | Ghi chú |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 49 | Lý Con Sáo Bạc Liêu | Phan Ni Tấn | solo | Phần trình diễn đánh dấu lần đầu tiên Phi Nhung xuất hiện trên sân khấu Paris By Night. |
| 2 | 52 | Dù Anh Nghèo | Tô Thanh Tùng | Mạnh Quỳnh | Phần trình diễn đánh dấu sự ra đời của cặp song ca Mạnh Quỳnh - Phi Nhung. |
| 3 | Tiếng Dân Chài | Phạm Đình Chương | Nguyễn Hưng, Thế Sơn, Như Quỳnh, Hoàng Lan | ||
| 4 | 53 | Tân cổ giao duyên "Căn Nhà Màu Tím" | Hoài Linh, Loan Thảo | Mạnh Quỳnh | |
| 5 | 55 | Phải Lòng Con Gái Bến Tre | Phan Ni Tấn, Luân Hoán | solo | |
| 6 | 56 | Tân cổ giao duyên "Con Gái Của Mẹ" | Giao Tiên, Loan Thảo | Phượng Liên | |
| 7 | 57 | Tân cổ giao duyên "Đoạn Cuối Tình Yêu" | Tân nhạc: Tú Nhi; cổ nhạc: Mạnh Quỳnh, Loan Thảo | Mạnh Quỳnh | |
| 8 | 58 | Cánh Hoa Rừng | Tùng Châu, Nhật Ngân | solo | |
| 9 | 59 | Nỗi Buồn Chim Sáo | Huỳnh Ngọc Đông, Đinh Trầm Ca | ||
| 10 | Hội Trùng Dương | Phạm Đình Chương | Như Quỳnh, Thiên Kim | ||
| 11 | 60 | Tân cổ giao duyên "Phận Gái Thuyền Quyên & Không Phải Tại Chúng Mình" | Nguyên Thảo, Giao Tiên, Mạnh Quỳnh | Mạnh Quỳnh | |
| 12 | 61 | Trở Lại Bạc Liêu | Vũ Đức Sao Biển | solo | |
| 13 | 62 | Tân cổ giao duyên "Lý Chim Quyên" | Viết Chung, Loan Thảo | Mạnh Quỳnh | |
| 14 | LK Nhẫn Cưới: Trả Nhẫn Kim Cương, Vòng Nhẫn Cưới, Trao Nhau Nhẫn Cưới | Vinh Sử | Như Quỳnh, Mạnh Quỳnh | ||
| 15 | 63 | Chuyện Làm Dâu | Võ Thiện Thanh | solo | |
| 16 | 65 | Tân cổ giao duyên "Duyên Nghèo" | Mạnh Quỳnh | Mạnh Quỳnh | |
| 17 | 66 | Chiều Qua Phà Hậu Giang | Trịnh Lâm Ngân | solo | |
| 18 | LK Cám Ơn, Xuân Này Con Không Về | Mạnh Quỳnh, Như Quỳnh, Thế Sơn | |||
| 19 | 67 | Tân cổ giao duyên "Hai Đứa Giận Nhau" | Tân nhạc: Hoài Linh, vọng cổ: Mạnh Quỳnh | Mạnh Quỳnh | |
| 20 | 68 | Con Đê Chung Tình | Dino Phạm Hoàng Dũng | solo | |
| 21 | 69 | Giấc Mơ Cánh Cò | Vũ Quốc Việt | Như Quỳnh | |
| 22 | Tân cổ giao duyên "Thành Phố Buồn" | Tân nhạc: Lam Phương; cổ nhạc: Mạnh Quỳnh | Mạnh Quỳnh | ||
| 23 | 70 | Chiều Lên Bản Thượng | Lê Dinh | solo | |
| 24 | 71 | Tân cổ giao duyên "Hờn Anh Giận Em" | Tân nhạc: Tuấn Lê, vọng cổ: Mạnh Quỳnh | Mạnh Quỳnh | |
| 25 | Tìm Về Phố Xưa | Nhật Trung | Bảo Hân, Loan Châu, Tú Quyên, Minh Tuyết, Trúc Lam, Trúc Linh, Lynda Trang Đài, Như Loan, Tâm Đoan | ||
| 26 | 72 | Phải Em Lý Ngựa Ô | Tiến Luân | solo | |
| 27 | 73 | Vợ Thằng Đậu | Võ Thiện Thanh | Thế Sơn | |
| 28 | 74 | Chiều Thương Đô Thị | Song Ngọc | solo | |
| 29 | 75 | LK Vọng Kim Lang, Bậu Đi Theo Người | Nguyễn Ngọc Thạch | ||
| 30 | 76 | Hài kịch "Gieo Quẻ Đầu Năm" | Nhóm kịch Thúy Nga | Hoài Linh | |
| 31 | Tân cổ giao duyên "Đón Xuân Này Nhớ Xuân Xưa" | Tân nhạc: Châu Kỳ, vọng cổ: Mạnh Quỳnh | Mạnh Quỳnh | ||
| 32 | 82 | Trích đoạn cải lương "Chữ Hiếu Chữ Tình" | Mạnh Quỳnh | Mạnh Quỳnh, Văn Chung | |
| 33 | Hài kịch "Gà Què Ăn Quẩn Cối Xay" | Nhóm kịch Thúy Nga | Chí Tài, Kiều Linh, Uyên Chi | ||
| 34 | 94 | Trích đoạn cải lương "Kiếp Cầm Ca" | Tân nhạc: Huỳnh Anh; cổ nhạc: Viễn Châu, Mặc Linh, Võ Thanh Phong | Phượng Liên | |
| 35 | 95 | Tân cổ giao duyên "Nếu Chúng Mình Cách Trở" | Tân nhạc: Tú Nhi, vọng cổ: Mạnh Quỳnh | Mạnh Quỳnh | |
| 36 | 96 | Lại Nhớ Người Yêu | Giao Tiên | ||
| Ước Mộng Đôi Ta | Đài Phương Trang | ||||
| 37 | 97 | Ướt Lem Chữ Đời | Vũ Quốc Việt | solo | |
| 38 | 98 | Tân cổ giao duyên "Áo Mới Cà Mau" | Thanh Sơn, Viễn Châu | Mai Thiên Vân | |
| 39 | 99 | Tình Đẹp Hậu Giang | Trần Thiện Thanh | Duy Trường | |
| 40 | Divas | Tủi Phận | Thái Hùng | solo | |
| 41 | 100 | Tân cổ giao duyên "Ngày Buồn" | Lam Phương, Nguyễn Nhân Tâm | Mạnh Quỳnh | |
| 42 | 101 | Quê Hương Mùa Xuân | Tiến Luân | solo | |
| 43 | 102 | LK Khóc Thầm, Buồn Chi Em Ơi | Lam Phương | Duy Trường | |
| 44 | 119 | Bỏ Phố Lên Rừng | Châu Kỳ | solo | Phần trình diễn đánh dấu sự trở lại của Phi Nhung trên sân khấu PBN sau 5 năm vắng bóng. |
| 45 | Đưa Em Xuống Thuyền | Hoàng Thi Thơ | Tâm Đoan, Hạ Vy, Hương Thủy, Minh Tuyết, Nguyễn Hồng Nhung, Mai Thiên Vân, Hoàng Nhung, Châu Ngọc Hà | ||
| 46 | 120 | Sao Anh Đành Phụ Em | Thái Thịnh | solo | |
| 47 | 121 | Hài kịch "Thầy Bói Mù Tái Xuất Giang Hồ" | Nguyễn Ngọc Ngạn | Hoài Linh, Chí Tài | |
| 48 | Vì Lỡ Thương Nhau | Trần Kim Phú, Hoàng Mộng Ngân | Đặng Hà Duy | ||
| 49 | 122 | Trích đoạn cải lương "Duyên Kiếp" | Hoàng Song Việt | Thanh Hằng, Hương Thủy, Kim Tiểu Long | |
| 50 | Duyên Phận | Thái Thịnh | Như Quỳnh, Hương Thủy, Mai Thiên Vân, Hạ Vy, Quỳnh Vi, Lam Anh, Diễm Sương, Hà Thanh Xuân, Hoàng Nhung, Châu Ngọc Hà | ||
| 51 | 123 | Bạc Trắng Lửa Hồng | Thy Linh | Đan Nguyên | |
| 52 | Ai Cho Tôi Tình Yêu | Trúc Phương | Hoàng Oanh, Như Quỳnh, Tâm Đoan, Mai Thiên Vân | ||
| 53 | 124 | Vợ Chồng Son | Hamlet Trương | solo | |
| 54 | 126 | Trích đoạn cải lương "Ngày Tiễn Đưa" | Mạnh Quỳnh | Mạnh Quỳnh | |
| 55 | 127 | Đừng Phụ Lòng Nhau | Đài Phương Trang | Trường Vũ | |
| 56 | 128 | Thất Tình Ca | Song Ngọc | Mạnh Quỳnh | |
| 57 | Vào Hạ | Lê Hựu Hà | Hương Thủy, Kỳ Phương Uyên, Hoàng Nhung, Hà Thanh Xuân, Tâm Đoan, Loan Châu, Như Ý, Hạ Vy, Lam Anh, Trúc Lam, Trúc Linh, Như Loan, Diễm Sương, Băng Tâm, Mai Thiên Vân, Nguyễn Hồng Nhung, Quỳnh Vi, Ngọc Anh, Minh Tuyết | ||
| 58 | 129 | Tình Mẹ Cửu Long | Tùng Châu, Vũ Thanh | Hồ Văn Cường | |
| 59 | Dấu Chân Kỷ Niệm | Thúc Đăng | Thanh Tuyền, Như Quỳnh, Hạ Vy, Hương Thủy, Mai Thiên Vân | ||
| 60 | 130 | Căn Nhà Màu Tím | Hoài Linh | Mạnh Quỳnh | Lần cuối cùng Phi Nhung được song ca với Mạnh Quỳnh, và cũng là lần cuối cùng Phi Nhung xuất hiện trên sân khấu Paris By Night. |
| Bài Ca Của Nàng | Hoài Linh, Tấn An | ||||
| 61 | 132 | Lý Con Sáo Bạc Liêu | Phan Ni Tấn | Giọng hát của Phi Nhung được tái hiện trong phần trình diễn này, đồng thời hình ảnh của Phi Nhung được khắc họa bởi Trizzie Phương Trinh. | |
| 62 | 133 | Tân cổ "Kiếp Tằm Của Mẹ" | Tân nhạc: Lam Tuyền, cổ nhạc: Mạnh Quỳnh | Mạnh Quỳnh, Tuyết Nhung | Giọng hát của Phi Nhung được tái hiện trong phần trình diễn này. |
Xuất hiện trong các liveshow[]
| STT | Tên liveshow | Tên bài hát | Tác giả | Thể hiện với |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Gió Mùa Xuân Tới | Tựa Cánh Bèo Trôi | Hoàng Minh | solo |
| 2 | Phải Lòng Con Gái Bến Tre | Phan Ni Tấn, thơ: Luân Hoán | Mai Thiên Vân |
Xuất hiện trong các chương trình Thúy Nga Music Box[]
| STT | TNMB số | Tên bài hát | Tác giả | Thể hiện với |
|---|---|---|---|---|
| 1 | 30 | Phải Lòng Con Gái Bến Tre | Phan Ni Tấn, thơ: Luân Hoán | Quang Lê |
| 2 | Chiều Qua Phà Hậu Giang | Trịnh Lâm Ngân | solo | |
| 3 | Thị Trấn Mù Sương | Thanh Sơn | ||
| 4 | Phận Đời Con Gái | Phạm Hải Đăng | ||
| 5 | Lại Nhớ Người Yêu | Giao Tiên | Quang Lê | |
| 6 | 31 | Lòng Mẹ | Y Vân | solo |
| 7 | Con Gái Của Mẹ | Giao Tiên | ||
| 8 | Rồi 20 Năm Sau | Trầm Tử Thiêng | Thanh Hà | |
| 9 | 42 | Duyên Kiếp | Lam Phương | Mạnh Quỳnh |
| 10 | Giọt Lệ Sầu | solo | ||
| 11 | Phút Cuối | Mạnh Quỳnh | ||
| 12 | Khóc Thầm | solo | ||
| 13 | Biển Tình | Mạnh Quỳnh | ||
| 14 | Bài Tango Cho Em |
Xuất hiện trong các chương trình đặc biệt[]
| STT | Tên chương trình | Tên phần trình diễn | Tác giả | Thể hiện với |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Về Quê Em | Ngựa Ô Thương Nhớ | Trần Tiến | solo |
| 2 | Gió Bấc | Võ Thiện Thanh | ||
| 3 | Tơ Duyên | Nhất Sinh | ||
| 4 | Thương Em Lý Miệt Vườn | Trương Quang Tuấn | ||
| 5 | Bến Cũ Đò Xưa (Con Đò Khác Đưa) | Phan Ni Tấn | ||
| 6 | Hài kịch "Tệ Hơn Vợ Thằng Đậu" | Mạnh Quỳnh, Bảo Chung, Tuấn Cường | ||
| 7 | Về Quê Em | Đài Phương Trang | Mạnh Quỳnh | |
| 8 | Còn Mãi Lời Ru | Nguyễn Nhất Huy | solo | |
| 9 | Hài kịch "Nghêu Sò Ốc Hến" | Nguyễn Thành Châu | Hoài Linh, Mạnh Quỳnh, Chí Tài, Kim Ngọc, Calvin Hiệp, Đoan Thy, Quốc Tuấn, Trúc Lam, Hoàng Đạo, Mai Voi | |
| 10 | Về Quê Em 2 | Trích đoạn cải lương "Mạnh Lệ Quân" | Bạch Mai | Kim Tử Long, Cao Mẫn, Ngọc Đán, Thanh Tông |
| 11 | Trách Ai Vô Tình | Nhật Ngân | solo | |
| 12 | Vọng cổ "Huyền Trân Công Chúa" | Mạnh Quỳnh | Mạnh Quỳnh | |
| 13 | Bà Năm | Vũ Quốc Việt | solo | |
| 14 | Hài kịch "Tệ Hơn Vợ Thằng Đậu 2" | Minh Nhí | Hoài Linh, Minh Nhí | |
| 15 | Trích đoạn cải lương "Tấm Lòng Của Biển" | Hà Triều, Hoa Phượng | Lệ Thủy, Minh Nhí, Mạnh Quỳnh, Quốc Thảo | |
| 16 | LK Lý Mừng Xuân | Bạch Mai, Phi Nhung | solo | |
| 17 | Nhạc kịch "Dâu Đất Khách" | Ngô Hồng Khanh | Hoài Linh, Chí Tài, Hữu Nghĩa, Kiều Mai Lý, Hữu Lộc, Phi Nga, Lê Hoàng, Văn Long, Ngọc Tuyền, Trà My, Ngọc Bích, Vỹ Dạ | |
MV và các ca khúc thu âm riêng[]
- Hai Ơi, Đừng Qua Sông (Ngô Minh Tài)
- Phù Du (Tùng Châu, Hoàng Song Việt)
Thư viện ảnh[]
Thông tin bên lề[]
- Phi Nhung là nghệ sĩ thứ tư từng cộng tác với trung tâm Thúy Nga mà đã qua đời vì COVID-19, sau các nghệ sĩ bao gồm Christophe/Daniel Bevilacqua, Lệ Thu và Quốc Anh.
- Trước sự ra đi của Phi Nhung, Wikipedia từng ghi năm sinh của cô là 1972.
- Phi Nhung từng nghĩ đến việc trở thành thợ may nếu như nghiệp ca sĩ không thành.[2] Tuy nhiên, tình thương của khán giả đã tạo động lực cho Phi Nhung để cô trở thành ca sĩ và nhận được danh xưng "nữ hoàng băng đĩa".
- Phi Nhung sống giản dị, nội tâm và không có nhu cầu đeo trang sức hay những món đồ đắt tiền, cũng như việc sở hữu tài sản có giá trị lớn.[2]
- Trong tang lễ của Phi Nhung ngày 12 tháng 10 năm 2021, Mạnh Quỳnh khẳng định rằng nếu hai người cùng xuất hiện trong liveshow Gọi Tên Ngày Mới, hai người sẽ cùng hát ca khúc Thiệp Hồng Anh Viết Tên Em.
- Giọng quảng cáo của Phi Nhung có thể được nghe thấy trong các quảng cáo của DND Gel (và có khả năng là i-Gel Beauty) xuất hiện trong các chương trình Thúy Nga Music Box.
- Trong chương trình Paris By Night Divas năm 2010, Nguyễn Ngọc Ngạn bình luận rằng ông "chưa bao giờ thấy có người mặc áo dài mà đeo cà vạt" khi thấy phần trình diễn của Phi Nhung. Đồng thời, phong cách đeo cà vạt khi mặc áo dài trong chương trình đó chính là do Phi Nhung nghĩ ra và được Thái Nguyễn bình luận là "rất là Phi Nhung".
- Kể từ sau chương trình Paris By Night 102, Phi Nhung đã không có mặt trên sân khấu Paris By Night lần nào cho đến khi chương trình Paris By Night 119 được thực hiện. Nếu giả sử Phi Nhung thực hiện duy nhất một tiết mục đều đặn trong toàn bộ các chương trình từ PBN 103 đến PBN 117 (trừ PBN 118 và Gloria 1 - 2 vì dòng nhạc của Đức Huy và nhạc thánh ca không phù hợp với giọng hát của Phi Nhung, cũng như trừ các cuốn VIP Party) thì tính đến thời điểm thu hình chương trình Paris By Night 119, Phi Nhung sẽ có tổng cộng 58 phần trình diễn trên sân khấu Paris By Night.
- Theo Việt Hùng, Phi Nhung thích màu xanh lá cây và mặc những bộ trang phục có phụ kiện trên tóc.[12]
- Quyển sách Remembering Phi Nhung - An Emissary From Heaven bao gồm 10 chương, và hầu hết các chương đều được đặt tên dựa trên những ca khúc nổi tiếng qua giọng hát của cố ca sĩ:
- Chương một: Rồi hai mươi năm sau - Twenty Years From Now
- Chương hai: Bông điên điển - The Common Sesban Flower
- Chương ba: Căn nhà màu tím - The Purple House
- Chương bốn: Kiếp tằm - The Life of a Silkworm
- Chương năm: Bậu ơi đừng khóc - Darling don't cry
- Chương sáu: Kiếp sau nguyện làm một đóa sen - I Vow to be a Lotus in the Next Life
- Chương bảy: Ơn Phật đã chọn con - Buddha's Grace Has Chosen Me
- Chương tám: Cát bụi cuộc đời - Dust of Life
- Chương chín: Mẹ ơi mai con về - Mother, I'll Be Home Tomorrow
- Chương mười: Lời tri ân - Words of Gratitude
- Theo Trizzie Phương Trinh, Phi Nhung không thích gọi những người con nuôi của mình là "con nuôi" vì không muốn họ phải chịu mặc cảm về tinh thần khi mọi người gọi họ là con nuôi.
- Bài hát mà trung tâm dự định sẽ cho Phi Nhung trình diễn trong Paris By Night 129 ban đầu không phải là Tình Mẹ Cửu Long với Hồ Văn Cường mà là Phù Du - một ca khúc cũng được soạn phần nhạc bởi Tùng Châu nhưng viết lời bởi soạn giả tân cổ Hoàng Song Việt, và bài hát này được trình bày bởi duy nhất giọng ca của Phi Nhung. Một thời gian dài sau ngày thu âm ca khúc đó, bản thu âm đã bị thất lạc và đến khi tổ chức lễ tiểu tường cố nghệ sĩ, bài hát đã được Đồng Sơn tìm thấy và được công bố lần đầu tiên trong lễ giỗ đầu Phi Nhung tại Việt Nam.[20]
- Bất chấp việc Phi Nhung đã qua đời từ rất lâu và tin tức đã đăng rất nhiều về cái chết của cố ca sĩ ở cả trong nước lẫn hải ngoại, vẫn có nhiều YouTuber khẳng định Phi Nhung còn sống mà không có bằng chứng cụ thể/thuyết phục nào.
- Hai video clip tuyển tập Phi Nhung & Mạnh Quỳnh - Tân Cổ Giao Duyên Hay Nhất (Vol. 1)[21] và Phi Nhung & Mạnh Quỳnh - Tân Cổ Giao Duyên Hay Nhất (Vol. 2)[22] lần lượt đạt vị trí thứ 8 và 59 trong tất cả các video đạt nhiều lượt xem nhất trên kênh YouTube chính thức của trung tâm Thúy Nga, với tổng lượt xem của hai clip đạt hơn 101 triệu.
- Chí Tài, Phi Nhung và Tô Văn Lai là những nhân vật gắn liền với trung tâm Thúy Nga mà sau khi họ qua đời, tên của họ đã được đặt cho những công trình nhằm phục vụ lợi ích công cộng: tên của Chí Tài đã được đặt cho hai cây cầu được xây dựng tại xã Đất Mới, huyện Năm Căn, tỉnh Cà Mau; tên của Phi Nhung được đặt cho trường Việt ngữ được xây dựng từ chính quỹ từ thiện mà cố ca sĩ để lại cho Wendy Phạm và tịnh xá Giác An; tên của Tô Văn Lai được đặt cho một trung tâm văn hóa xây dựng tại Tanzania, châu Phi do phó tế kiêm nhạc sĩ Vũ Thành An chủ trương thông qua Project Tô Văn Lai.
- Phi Nhung và nhạc sĩ Y Vũ sau này có cùng ngày mất (cả hai đều qua đời khoảng trước và sau Lễ Giỗ Tổ Sân Khấu và cách nhau 2 năm), ngoài ra, lễ an táng của hai người được thực hiện theo hình thức hỏa táng.
Chú thích[]
- ↑ Thân mẫu của Phi Nhung được xác nhận qua sách Remembering Phi Nhung - An Emissary From Heaven.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 https://www.youtube.com/watch?v=VVfKwo_osNI
- ↑
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=Yoxt5Xnd1HE
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=cXAtSp-ni1w
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=6IoFFQ8oU18
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=EbJhzJLBqIg
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=Lrez8I2IlVU
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=OI1C5GNH0oo
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=GqsM6BgzQl0
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=mKfGVvh54N8
- ↑ 12,0 12,1 https://www.youtube.com/watch?v=Wsn4BWyRitc
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=bvIKX5YBoP4
- ↑
- ↑ https://m.youtube.com/watch?v=gZd1ChYXnvU
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=EIcCiXXTa-Q
- ↑ 17,0 17,1 17,2 https://www.youtube.com/watch?v=esioN9CNqOM
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=iG_pzKAMygE
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=lmyxYJqVByk
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=LW83daFVmuw
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=j8uiNdgMfKo
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=kpO0QhN-6lI
