"Ta nhắn gửi người dân tha thiết mong chờ, Hỡi ai lạc hướng mau quay về đây..." - hai câu cuối cùng trong bài Về Đây Anh do chính Nguyễn Hiền sáng tác.
Nguyễn Hiền là một nhạc sĩ đến từ Việt Nam. Ông là một trong những nhạc sĩ thuộc thế hệ đầu của nền tân nhạc Việt Nam, cùng với Lữ Liên, Phạm Duy, Xuân Tiên, Văn Cao, Châu Kỳ, Lê Trọng Nguyễn, Phạm Đình Chương và Văn Phụng, đồng thời cũng là người phổ nhạc ca khúc Anh Cho Em Mùa Xuân, một trong những ca khúc nhạc xuân nổi tiếng nhất trong dòng nhạc vàng, từ ý thơ của Kim Tuấn.
Tiểu sử[]
Nhạc sĩ Nguyễn Hiền sinh năm 1927 tại Hà Nội. Ông học nhạc với thầy người Pháp từ năm 8 tuổi và sáng tác ca khúc đầu tay khi mới 18 tuổi, là phổ bài thơ mang tên “Người Em Nhỏ” của một người bạn là Thiệu Giang.
Nhạc sĩ Nguyễn Hiền có thể sử dụng được thành thạo 8 loại nhạc khí, như vĩ cầm, dương cầm và đặc biệt là phong cầm (accordion). Năm 1951, ông được mời làm nhạc trưởng của ban nhạc Hôtel de Paris (phiên âm tiếng Pháp: ô-ten đơ Pa-ri) ở Hà Nội. Năm 1953, ông cưới người vợ được gia đình sắp đặt, và cuộc hôn nhân này đã hạnh phúc tròn vẹn cho đến tận lúc cuối đời.
Trong thời gian kháng chiến, nhạc sĩ Nguyễn Hiền quen biết nhà thơ Đinh Hùng trong một thị trấn nhỏ. Sau này, khi gia đình ông chuyển vào miền Nam, ông được gặp lại Đinh Hùng và chính nhà thơ này đã đưa một bài thơ mang tên "Một Tiếng Em" - chính nhạc sĩ đã đáp lại bằng cách phổ nhạc bài thơ đó ngay trong quán phở mà hai người đang ngồi và đề nghị nhà thơ lấy tên bài hát này là Mái Tóc Dạ Hương. Ca khúc này sau đó được Lệ Thu thu âm trong album Tứ Quý năm 1971.
Tháng 9 năm 1954, gia đình Nguyễn Hiền di cư vào Nam. Tại Sài Gòn, nhạc sĩ Nguyễn Hiền công tác tại đài phát thanh, đài truyền hình và trong các bộ thông tin, chiêu hồi, xây dựng nông thôn. Ông từng làm Trưởng phòng Văn nghệ của Đài Phát thanh Sài Gòn, Phụ tá Giám đốc Đài Truyền hình Việt Nam Cộng hòa, ngoài ra còn làm việc tại các bộ Thông tin, Chiêu hồi và Xây dựng Nông thôn. Năm 1961, khi còn là Trưởng phòng Văn nghệ của Đài Phát thanh Sài Gòn, nhạc sĩ đã sáng tác ca khúc Tìm Đâu và gửi tặng nó cho nữ ca sĩ Lệ Thu, sau khi ông có một dịp được nghe Lệ Thu hát trong phòng trà Kim Sơn. Năm 1962, vào ngày mùng 5 Tết, ông viết ca khúc Anh Cho Em Mùa Xuân từ ý thơ của Kim Tuấn. Sau đó, ông còn đồng sáng tác Lá Rơi Bên Thềm với một người bạn thân là nhạc sĩ Lê Trọng Nguyễn, người sáng tác ca khúc bolero đầu tiên của tân nhạc Việt Nam, Nắng Chiều.
Nguyễn Hiền cũng là một trí thức văn nghệ được nhiều người tôn trọng, có thể thông thạo cả tiếng Anh và Tiếng Pháp. Sắc diện của ông được nhận xét là nho nhã, trắng trẻo, có dáng dấp một nhà giáo nhiều hơn một nghệ sĩ.
Ba năm sau khi chiến tranh Việt Nam kết thúc, năm 1978 ông bị chính quyền cộng sản Việt Nam quy là dính líu đến tổ chức phản quốc và bị giam đến năm 1980. Tám năm sau khi được trả tự do, nhạc sĩ Nguyễn Hiền và gia đình định cư tại Hoa Kỳ theo diện ODP. Ông cùng nhạc sĩ Ngọc Bích và một số người bạn lập ra ban Saigon Band ở Little Saigon tại Westminster, tiểu bang California.
Tại vùng đất mới, nhạc sĩ Nguyễn Hiền vẫn tiếp tục hoạt động về văn hóa, văn nghệ dân tộc, tổ chức các lễ giỗ Tổ Hùng Vương, Kỷ niệm Ðức Trần Hưng Ðạo, Hai Bà Trưng, làm cố vấn Hội Cổ Nhạc Miền Nam Việt Nam Hải ngoại, từ khi mới thành lập năm 2000 và được thành phố Westminster mời làm Ủy viên văn hóa văn nghệ cho thành phố.
Ngày 9 tháng 1 năm 2004, bạn thân của ông là nhạc sĩ Lê Trọng Nguyễn qua đời. Cũng trong năm đó, trung tâm Thúy Nga thực hiện chương trình Paris By Night 74 - Hoa Bướm Ngày Xưa nhằm vinh danh ông, cùng với hai nhạc sĩ hậu bối Huỳnh Anh và Song Ngọc. Nguyễn Hiền là nhạc sĩ lớn tuổi nhất (và cũng là người nổi tiếng nhất) xuất hiện trong chương trình đó, và khán giả đã vỗ tay không ngớt khi ông diện kiến khán giả và lúc nghe ông chia sẻ về bối cảnh ra đời của nhiều sáng tác nổi tiếng của ông. Không chỉ vậy, nhạc sĩ cũng đã chơi dương cầm trong nhạc phẩm Mái Tóc Dạ Hương do Lệ Thu trình bày, tương tự như nhạc sĩ Huỳnh Anh chơi trống trong bài Loan Mắt Nhung trong phần đầu tiên của chương trình. Khi nhạc của Song Ngọc được giới thiệu, ông có thể được nhìn thấy đang ngồi bên cạnh nhạc sĩ Huỳnh Anh.
Nhạc sĩ qua đời vào hồi 10 giờ 15 phút sáng ngày 23 tháng 12 năm 2005 (giờ California, Hoa Kỳ) vì bệnh ung thư phổi, hưởng thọ 78 tuổi. Thi hài ông được hỏa táng vào lúc 15 giờ ngày 31 tháng 12 cùng năm.
Di sản để lại[]
Nhạc sĩ Nguyễn Hiền đã để lại cho hậu thế rất nhiều nhạc phẩm nổi tiếng, trong đó có nhiều nhạc phẩm đồng sáng tác, bao gồm:
- Anh Cho Em Mùa Xuân (thơ: Kim Tuấn)
- Ân Tình Lên Ngôi (sáng tác với Minh Kỳ)
- Bước Chân Dĩ Vãng (sáng tác với Lan Đài)
- Buồn Ga Nhỏ (sáng tác với Minh Kỳ)
- Chiều Nào Em Đến (thơ: Đinh Hùng)
- Chuyện Đêm Mưa (lời: Hoài Linh)
- Đêm Sơn Cước (Nguyễn Hiền & Thiện Huấn)
- Đường Tơ Thôi Lưu Luyến
- Em Là Vì Sao Sáng
- Gửi Một Cánh Chim
- Hai Mươi Câu Tuổi Trẻ (đồng sáng tác với Song Hồ)
- Hồ Than Thở
- Hoa Bướm Ngày Xưa (lời: Thanh Nam)
- Hoa Đào Năm Trước (sáng tác với Lê Dinh)
- Hoài Thơ (Nguyễn Hiền & Hà Dũng)
- Hương Thề
- Huyền Trân Công Chúa
- Lá Rơi Bên Thềm (sáng tác với Lê Trọng Nguyễn)
- Lá Thư Gửi Mẹ (thơ Thái Thủy)
- Mái Tóc Dạ Hương (thơ: Đinh Hùng, nguyên tác: "Một Tiếng Em")
- Mắt Buồn Như Mùa Đông
- Ngàn Năm Mây Bay
- Người Em Nhỏ (thơ: Thiệu Giang)
- Thầm Ước
- Thanh Bình Ca (Lời Thanh Nam)
- Thu May Áo Cưới (thơ: Đinh Hùng)
- Tiếng Hát Học Trò (sáng tác với Minh Kỳ)
- Tiếng Sáo Diều
- Tìm Đâu
- Từ Giã Thơ Ngây (sáng tác với Minh Kỳ)
- Về Bến Xưa (sáng tác với Thiện Huấn)
- Về Đây Anh (sáng tác với Nhật Bằng)
- Ý Nhạc Chiều
Khả năng đặc biệt[]
Thông thạo ngoại ngữ[]
Theo ca sĩ Quỳnh Giao cho biết thì nhạc sĩ Nguyễn Hiền là người rất giỏi ngoại ngữ. Ông thông thạo hai ngôn ngữ Anh và Pháp, đã từng dịch nhiều ca khúc tiền chiến bất hủ của nhạc sĩ Văn Cao ra tiếng Anh.
Trí nhớ tốt[]
Cũng theo Quỳnh Giao, vào thập niên 1990, khi gặp lại các nghệ sĩ, nhạc sĩ sinh hoạt trước năm 1975, Nguyễn Hiền vẫn còn nhớ và đọc lại được cả biển số xe của họ. Được biết, biển số xe của một người là thứ khó có thể tồn tại trong kí ức của con người tới hơn 15 năm đối với những người có khả năng ghi nhớ bình thường vì đó là điều không đáng chú ý khi tìm hiểu và quen biết những nhân vật nhất định (trừ khi có sự ghi chép cụ thể để kí ức đó luôn có thể được nhắc lại).
Xuất hiện trong Paris By Night 74 - Hoa Bướm Ngày Xưa[]
Xem những lần nhạc sĩ Nguyễn Hiền được phỏng vấn trong chương trình PBN 74 tại đây.
Những lần nhạc của Nguyễn Hiền được sử dụng trong các chương trình Paris By Night[]
| STT | PBN số | Tên phần trình diễn | Ca sĩ thể hiện | Ghi chú |
|---|---|---|---|---|
| 1 | 11 | Chuyện Đêm Mưa | Hương Lan |
|
| 2 | 36 | Mái Tóc Dạ Hương | Ý Lan | Phổ thơ của Đinh Hùng. |
| 3 | 39 | Từ Giã Thơ Ngây | Hoàng Lan | |
| 4 | 58 | Hoa Đào Năm Trước | Phương Diễm Hạnh | |
| 5 | 74 | Về Đây Anh | Hoàng Oanh | Viết với Nhật Bằng. |
| 6 | Mái Tóc Dạ Hương | Lệ Thu | Phổ thơ của Đinh Hùng. | |
| 7 | Tìm Đâu | Tuấn Ngọc | ||
| 8 | Ngàn Năm Mây Bay | Khánh Hà | ||
| 9 | Anh Cho Em Mùa Xuân | Thủy Tiên | Phổ thơ của Kim Tuấn. | |
| 10 | Thầm Ước | Tâm Đoan | ||
| 11 | Hoa Bướm Ngày Xưa | Trần Thái Hòa, Như Quỳnh | ||
| 12 | 124 | Anh Cho Em Mùa Xuân | Minh Tuyết, Hương Thủy, Mai Thiên Vân, Hạ Vy, Hà Thanh Xuân, Châu Ngọc Hà, Hoàng Nhung, Diễm Sương | Phổ thơ của Kim Tuấn. |
| 13 | 133 | Chuyện Đêm Mưa | Châu Ngọc Hà, Phương Yến Linh | Viết với Hoài Linh. |
Thông tin bên lề[]
- Tên thật của nhạc sĩ Nguyễn Hiền trùng với tên của một vị thượng thư bộ Công thời Trần tên là Nguyễn Hiền (1234 - 1256), vốn là vị Trạng nguyên trẻ nhất trong lịch sử khoa cử Việt Nam thời phong kiến khi đỗ Trạng nguyên vào lúc chỉ mới 13 tuổi. Đồng thời, Trạng nguyên Nguyễn Hiền còn gắn liền với các giai thoại về một cậu bé thần đồng trong lịch sử Việt Nam.
- Nhạc sĩ Nguyễn Hiền và nghệ sĩ Kiều Linh có cùng ngày mất (cả hai đều qua đời đúng ngày trước dịp Giáng sinh và cách nhau tròn 10 năm), ngoài ra, lễ an táng của hai người được thực hiện theo hình thức hỏa táng.
- Nguyễn Hiền còn được mệnh danh là "từ điển về nhạc Việt Nam trước năm 1975", tuy nhiên ông lại chưa từng được trung tâm Thúy Nga lần nào bên ngoài sân khấu Paris By Night - đây là một trong những tiếc nuối lớn nhất của Tô Ngọc Thủy và Huỳnh Thi.[1]