Cung Tiến là một nhạc sĩ đến từ Việt Nam. Ông nổi tiếng với tình khúc Hoài Cảm sáng tác từ thập niên 1950.
Tiểu sử[]
Cung Thúc Tiến sinh ngày 27 tháng 11 năm 1938 tại Hà Nội, cha của ông là nhà thơ, và cũng là một nhà cách mạng của Việt Nam Quốc Dân Đảng, gia đình không có ai theo nghệ thuật.[1] Khi còn ở Hà Nội, ông tự học nhạc và sau đó được học thêm các lớp ký âm và xướng âm pháp tại các trường trung học Nguyễn Trãi khi còn ở Hà Nội - các nhạc sĩ hướng dẫn Cung Tiến có ba nhạc sư nổi tiếng là Thẩm Oánh (tác giả ca khúc Tôi Bán Đường Tơ), Hùng Lân (tác giả ca khúc Cô Gái Việt) và Chung Quân (tác giả ca khúc Làng Tôi).
Năm 1952, gia đình ông di cư vào miền Nam sinh sống, và ông lại tiếp tục theo học lớp ký âm và xướng âm tại trường Chu Văn An ở Sàigòn. Sau một năm học tại Sàigòn, người thiếu niên mười lăm tuổi nọ đã cho ra đời ca khúc đầu tay mang tên Thu Vàng, viết lại những ký ức của bản thân về một Hà Nội vào mùa thu, vốn là nơi ông đã được sinh ra và lớn lên. Cũng trong cùng năm đó, nhạc phẩm tiếp theo do chính tay ông chắp bút là Hoài Cảm - tình khúc được mô tả là đã thể hiện sự chín chắn, trưởng thành và già dặn, chứ không giống như những suy tư của một cậu thiếu niên - cả hai tác phẩm đều được ký bút danh là Cung Tiến.
Năm 19 tuổi, nhạc sĩ Cung Tiến viết thêm một ca khúc để đời khác, và được xem là ca khúc hay nhất của ông mang tên Hương Xưa, đề tặng người bạn thân của ông là Khuất Duy Trác (sau này chính là nam ca sĩ Duy Trác). Cũng chính Duy Trác là người trình bày thành công nhất ca khúc này. Trong suốt sáu năm tiếp theo, nhạc sĩ Cung Tiến du học ở Úc ngành kinh tế và ông có theo tham dự các khóa về dương cầm, hòa âm, đối điểm, và phối cụ tại Âm nhạc viện Sydney, và trong thời gian này ông có sáng tác bài Lệ Đá Xanh và phổ một số bài thơ của nhà thơ Xuân Diệu. Trong khi du học ở Úc, Cung Tiến gặp một người con gái Việt xuất thân từ trường nữ Marie Curie ở Sài Gòn. Sau khi về nước, hai người thành hôn năm 1965.
Ngoài sáng tác, Cung Tiến còn đóng góp nhiều khảo luận và nhận định về nhạc dân gian Việt Nam cũng như nhạc Hiện đại Tây phương. Trong lãnh vực văn học, những thập niên 1950 và 1960, với bút hiệu Thạch Chương, Cung Tiến cũng đã từng đóng góp những sáng tác, nhận định và phê bình văn học, cũng như dịch thuật, cho các tạp chí Sáng Tạo, Quan điểm, và Văn. Hai trong số các truyện ngắn ông dịch và xuất bản ở Việt Nam là cuốn Hồi ký viết dưới hầm của Dostoievsky và cuốn Một ngày trong đời Ivan Denisovitch của Solzhenitsyn. Sau khi định cư tại Hoa Kỳ, ông có viết cho một số báo với bút danh Đăng Hoàng.
Từ năm 1970 đến 1973, Cung Tiến được học bổng của Hội đồng Anh (Bristish Council) để nghiên cứu về kinh tế tại trường đại học Cambridge. Trong thời gian đó, ông trau dồi thêm về âm nhạc bằng cách tham dự các lớp về nhạc học, lịch sử âm nhạc và nhạc lý hiện đại. Từ những kiến thức đã được học tại hải ngoại trong suốt nhiều năm, ông đã dần dần tự hình thành cho mình một trường phái âm nhạc riêng, gọi là "nhạc nghệ thuật" để phân biệt với dòng nhạc "phổ thông" được viết cho giới học sinh, sinh viên thời đó. Ngoài ra, Cung Tiến còn là Tổng giám đốc Kế hoạch & Dự án của nhà nước Việt Nam Cộng hòa.
Kể từ sau biến cố 30 tháng 4 năm 1975, gia đình ông định cư tại Hoa Kỳ - từng có một giai đoạn ông sống tại tiểu bang Minnesota, trở thành nhà kinh tế học thuộc Bộ Tài nguyên Thiên nhiên Bang Minnesota, đồng thời ông còn là nhạc sĩ nội trú của câu lạc bộ Schubert tại St. Paul và là Ủy viên Hội đồng Quản trị Diễn đàn các nhà soạn nhạc Hoa Kỳ.
Cung Tiến đã viết một bản tấu khúc mang tên Chinh Phụ Ngâm vào năm 1987, soạn cho 21 nhạc khí, được trình diễn lần đầu vào ngày 27 tháng 3 năm 1988 tại San Jose, California với dàn nhạc thính phòng San Jose, và đã được giải thưởng Văn Học nghệ thuật quốc khánh 1988. Cũng trong thời gian sau năm 1975, ông lại tiếp tục tìm đến những bài thơ của Thanh Tâm Tuyền viết trong trại cải tạo, và những bài hát phổ từ những thi khúc nọ được gọi là "nhạc cải tạo".
Năm 1992, Cung Tiến hoàn thành tập Ta Về, thơ Tô Thùy Yên, cho giọng hát, dẫn đọc, ngâm thơ và một đội nhạc cụ thính phòng. Năm 1993, với tài trợ của The Saint Paul Companies để nghiên cứu nhạc quan họ Bắc Ninh và các thể loại dân ca Việt Nam khác, ông đã soạn Tổ Khúc Bắc Ninh cho dàn nhạc giao hưởng. Năm 1997, ca đoàn Dale Warland Singers, đã đặt ông một bản hợp ca nhân dịp kỷ niệm 25 năm thành lập ca đoàn nổi tiếng quốc tế này.
Năm 2001, Cung Tiến xuất hiện trong chương trình Paris By Night 58 - Những Sắc Màu Trong Kỷ Niệm. Năm 2003, Cung Tiến đã trình làng một sáng tác nhạc đương đại "Lơ thơ tơ liễu buông mành" dựa trên một điệu dân ca Quan họ. Vào nửa sau thập niên 2000, ông dời về tiểu bang California và sống nghỉ hưu ẩn dật tại thành phố Los Angeles.
Ngày 10 tháng 5 năm 2022, nhạc sĩ trút hơi thở cuối cùng tại nhà riêng, hưởng thọ 83 tuổi.[2] Tang lễ được cử hành vào ngày 2 tháng 6 tại Conejo Mountain Memorial Park thuộc Camarillo. Mặc dù vậy nhưng phải đến nửa tháng sau những người yêu nhạc mới biết đến cái chết của ông, vì gia đình của ông được dặn dò là chỉ thông báo sau khi đã hoàn tất thủ tục tang lễ.[1] Sau khi cáo phó của nhạc sĩ được công bố, trung tâm Thúy Nga đăng tải một collection gồm 3 ca khúc được trình bày trên sân khấu Paris By Night để tưởng nhớ ông, và ngày 30 tháng 7, hình ảnh của ông cũng như ca khúc Nguyệt Cầm được sử dụng trong chương trình Paris By Night 133 - Nguyễn Ngọc Ngạn - The Farewell với mục đích tương tự.
Di sản để lại[]
Nhạc sĩ Cung Tiến đã để lại cho hậu thế những ca khúc được gọi là nhạc nghệ thuật, và vẫn còn khá nhiều ca khúc của ông chưa được công bố rộng rãi.
- Bản Tango Cuối
- Đêm (thơ Thanh Tâm Tuyền)
- Đêm Hoa Đăng
- Đôi Bờ (thơ Quang Dũng)
- Hoài Cảm (1953)
- Hoàng Hạc Lâu (thơ Thôi Hiệu - Vũ Hoàng Chương dịch)
- Hương Xuân
- Hương Xưa (1957, viết tặng Duy Trác)
- Kẻ Ở (Mai Chị Về) (thơ Nguyễn Đình Tiên, thường bị nhầm là của Quang Dũng)
- Khói Hồ Bay (thơ Nguyễn Tường Giang)
- Lệ Đá Xanh (thơ Thanh Tâm Tuyền, viết tặng Phạm Đình Chương)
- Mắt Biếc (khác bài cùng tên của nhạc sĩ Ngô Thụy Miên)
- Mùa Hoa Nở
- Nguyệt Cầm (ý thơ Xuân Diệu)
- Thu Vàng (1953)
- Thuở Làm Thơ Yêu Em (lời Trần Dạ Từ)
- Vang Vang Trời Vào Xuân (thơ Thanh Tâm Tuyền)
- Vết Chim Bay (thơ Phạm Thiên Thư)
Xuất hiện trong các chương trình Paris By Night[]
| STT | PBN số | Mục đích xuất hiện |
|---|---|---|
| 1 | 58 | Thuyết minh về phong cách sáng tác nhạc của mình. |
Những ca khúc của nhạc sĩ Cung Tiến được trình bày trên sân khấu Paris By Night[]
| STT | PBN số | Tên ca khúc | Ca sĩ thể hiện | Ghi chú |
|---|---|---|---|---|
| 1 | 45 | Hoài Cảm | Lưu Bích | Lần đầu tiên các ca khúc của Cung Tiến được trình bày trên sân khấu Paris By Night. |
| 2 | 58 | Nguyệt Cầm | Khánh Hà | |
| 3 | 63 | Hương Xưa | Trần Đức | |
| 4 | 108 | Thiên Tôn | ||
| 5 | 116 | Hoài Cảm | Ngọc Anh, Trần Thái Hòa, Thiên Tôn, Đình Bảo | |
| 6 | 133 | Nguyệt Cầm | Đình Bảo, Thiên Tôn |
